ยาคุมหลังคลอด

การคุมกำเนิดหลังคลอดเป็นเรื่องจำเป็น เพราะเคยมีแม่ที่ตั้งครรภ์ได้แม้ว่าเพิ่งจะคลอดลูกผ่านไปเพียงแค่ 21 วันที่แล้วเท่านั้นเอง และการที่ลูกกินนมแม่ก็ไม่อาจจะใช้เป็นการคุมกำเนิดที่มีประสิทธิภาพได้ แต่แบบไหนดี แบบไหนเหมาะ นพ.อานนท์ เรืองอุตมานันท์ จะมาให้คำแนะนำค่ะ

ยาคุมหลังคลอดแบบยาเม็ดคุมกำเนิด

การกินยาเม็ดคุมกำเนิด เป็นวิธีคุมกำเนิดที่ใช้กันมากที่สุด มีความปลอดภัยสูง มีภาวะแทรกซ้อนต่ำ หาซื้อง่าย มีตั้งแต่ราคาถูกไปจนถึงราคาแพง มีประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดดีถ้ากินอย่างถูกต้องสม่ำเสมอ บางยี่ห้อก็มีฤทธิ์ต้านฮอร์โมนเพศชาย ช่วยลดสิว ฝ้า หน้ามันได้ด้วย บางยี่ห้อก็ทำให้หน้าอกหน้าใจเต่งตึงโตขึ้นจนสังเกตได้ จนสาวประเภทสองต้องแอบเอายาคุมยี่ห้อนี้ไปกิน เพื่อที่จะได้มีหน้าอกงอกออกมาโดยไม่จำเป็นต้องไปผ่าตัด

ข้อดีและข้อเสีย : 

มีหลายคนที่กินยาคุมแล้วมีอาการคลื่นใส้อาเจียน ปวดหัว อ้วนบวม ซึ่งเป็นภาวะแทรกซ้อนที่พบได้บ่อย ถ้าเรียกกันภาษาชาวบ้านก็เรียกกันว่า “แพ้ยาคุม” ซึ่งก็มักพบในยาคุมรุ่นแรกๆ ที่มีปริมาณฮอร์โมนสูง ยาคุมรุ่นใหม่ๆ มักมีปริมาณฮอร์โมนที่ต่ำลง แต่ยังคงประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดได้ดี แต่ก็มีราคาแพงกว่ารุ่นเก่าๆ มาก ข้อเสียของยาคุมชนิดที่มีฮอร์โมนต่ำก็คืออาจมีปัญหาเรื่องเลือดออกกระปริบกระปรอยในช่วงกลางรอบได้ในบางราย
ในคุณแม่ที่มีโรคประจำตัวบางอย่าง เช่น ปวดหัว ไมเกรน โรคตับ เนื้องอกของเต้านม เนื้องอกของระบบสืบพันธุ์ก็ไม่ควรกินยาคุม เพราะฮอร์โมนจากยาคุมก็อาจจะทำให้เนื้องอกโตขึ้นได้

โอกาสพลาดน้อย… ถ้าไม่ลืม : คุณแม่ที่กินยาคุมก็มีโอกาสพลาดตั้งครรภ์ได้ประมาณ 4 % ต่อปี แปลว่า 100 คนที่กินยาคุม ใน 1 ปีก็จะมีคุณแม่ที่พลาดท้องไป 4 คน ที่พลาดก็มักเกิดจากตัวคุณแม่เองเสียมากกว่า ลืมบ้าง กินๆ หยุดๆ บ้าง กินไม่ตรงเวลาบ้าง เพราะยาคุม1 เม็ดก็จะออกฤทธิ์ไม่เกิน 24 ชม. เพื่อป้องกันการสะสมในระยะยาว ดังนั้นการกินไม่ตรงเวลาก็เป็นเหตุให้พลาดท้องได้ ถ้ากินอย่างถูกต้อง สม่ำเสมอ ผลการคุมกำเนิดก็เกือบๆ ร้อยเปอร์เซนต์เลยล่ะครับ

ยาคุมหลังคลอดแบบฉีดยาคุม

การฉีดยาคุมก็เป็นที่นิยมเป็นอันดับสองรองจากการกินยาคุม มีประสิทธิภาพดี ไว้ใจได้ โอกาสพลาดมีน้อยมากถ้าฉีดตรงเวลา เหมาะสำหรับคุณแม่ที่ให้ลูกกินนมแม่ เนื่องจากไม่มีผลต่อคุณภาพและปริมาณของน้ำนม ยาฉีดคุมกำเนิดจะเริ่มฉีดใน 4 สัปดาห์หลังคลอด ถ้าฉีดช้ากว่านี้ก็ไม่ดีนัก เพราะคุณแม่ไม่ได้ให้ลูกกินนมแม่อาจมีไข่ตกเร็วเกินคาดก็ได้ การฉีดยาคุมแต่ละครั้งสามารถคุมกำเนิดไปได้นาน 12 สัปดาห์ ฉีดครั้งต่อไปควรฉีดตามกำหนดที่คุณหมอนัด ถ้าลืมหรือไม่ว่างก็ไม่ควรเกินนัดไปกว่า 14 วัน

ข้อดีและข้อเสีย : 

บางคนอาจมีปัญหาประจำเดือนมาไม่เป็นปกติ มีประมาณ50 เปอร์เซนต์ ที่ไม่มีประจำเดือนมาเลย อีก 25 เปอร์เซนต์มีประจำเดือนมากระปริบกระปรอยตลอด บางทีก็อาจมีเลือดออกทั้งเดือน ถ้าเลือดออกไม่มากนัก พอยอมรับได้ก็ไม่มีปัญหา แต่ถ้าออกมากออกนานจนมีผลต่อสุขภาพก็เปลี่ยนไปคุมวิธีอื่นจะดีกว่า
คนที่ฉีดยาคุมแล้วไม่มีประจำเดือนมา ต่อมาก็หยุดฉีดยาประจำเดือนกลับมาเป็นปกติ สามารถตั้งครรภ์ได้ก็ต้องใช้เวลาอีกประมาณ 4-6 เดือน หลังหยุดฉีดไปแล้ว

ข้อเสียอีกอย่าง คือฝ้าขึ้นง่ายเวลาโดนแดดจัดๆ เพราะเม็ดสีใต้ผิวหนังจะไวแสงมากขึ้นกว่าปกติ

ยาคุมหลังคลอดชนิดฝัง 

ยาคุมชนิดฝังหน้าตาจะเป็นแท่งซิลิโคนอันเท่าหลอดยาคูลป์ ยาวประมาณ 4 ซม. ตัวยาที่บรรจุข้างในเป็นยาชนิดเดียวกันกับยาคุมกำเนิดแบบฉีด แต่เอายานี้มาฝังไว้ใต้ท้องแขนท่อนบน ตัวยาก็จะค่อยๆ ปล่อยออกมา มีผลคุมกำเนิดได้นาน 3-5 ปี แล้วชนิดและจำนวนหลอด พอครบกำหนดแล้วก็ต้องผ่าเอาออกหรือเปลี่ยนเอาชุดใหม่ใส่เข้าไป

เนื่องจากเป็นยาคุมแบบเดียวกับยาฉีด คือทำให้ประจำเดือนมาไม่ปกติเหมือนกัน และไม่สามารถเปลี่ยนใจได้เพราะยามีผลนานถึง 3-5 เชียวนะ

ยาคุมหลังคลอดแบบห่วงคุมกำเนิด

ห่วงคุมกำเนิดเป็นพลาสติกซิลิโคน แกนกลางจะมีขดลวดทองแดงพันอยู่ โดยจะสอดเข้าไปในมดลูกผ่านทางช่องคลอด หลังจากนั้นก็ไม่ต้องมีการดูแลรอะไรเป็นพิเศษ แค่ไปตรวจภายใน ตรวจห่วงตาที่คุณหมอนัดก็พอแล้ว การใส่ห่วงแต่ละครั้งก็จะใช้ได้นานประมาณ 5 ปี ไม่ต้องกิน ไม่ต้องฉีด ยุ่งกันได้ตามสบาย โอกาสพลาดก็พอๆ กับยาคุมแบบฉีด

ข้อเสีย 

คือบางรายอาจมีประจำเดือนมามากกว่าปกติ และอาจมีเลือดออกกระปริบกระปรอยในระหว่างรอบได้ บางรายก็อาจมีอาการปวดประจำเดือนมากกว่าเดิมได้ อาการเหล่านี้มักเป็นในช่วง 3 เดือนแรก หลังจากนั้นอาการเหล่านี้มักดีขึ้นแล้วหายไปเอง

ห่วงคุมกำเนิดชนิดที่มีฮอร์โมน

จากการที่ใส่ห่วงคุมกำเนิดแล้วอาจมีปัญหาประจำเดือนมามาก หรือมากระปริบกระปรอย ก็เลยมีการพัฒนาห่วงแบบใหม่ขึ้น แทนที่แกนกลางจะเป็นทองแดงเหมือนห่วงปกติ ห่วงคุมกำเนิดชนิดนี้จะมีแกนกลางเป็นหลอดพลาสติดบรรจุฮอร์โมนคล้ายๆ กันยาฝัง ฮอร์โมนตัวนี้นี่เองที่ช่วยทำให้ประจำเดือนไม่มามาก แล้วก็ไม่กระปริบกระปรอย บางรายอาจไม่มีประจำเดือนมาเลยก็ได้

การทำหมันถาวร

ถ้าคิดว่ามีลูกพอแล้วแน่นอน บางรายก็อาจตัดสินใจทำหมันถาวรไปเลย ไม่พะวงกับการกินยาคุม ฉีดยาคุม ใส่ห่วง หรือคุมธรรมชาติ การทำหมันจะทำให้เป็นหมันอย่างถาวร หากเกิดเปลี่ยนใจขึ้นมาก็ต้องไปผ่าแก้หมันใหม่อีกที แล้วไม่ใช่เรื่องง่ายๆ ตอนทำหมันทำแค่ 10 นาทีเสร็จ แต่เวลาแก้หมัน จะต้องผ่าท้องเข้าไปใหม่ และแก้ยากกว่า ใช้เวลามากกว่ามาก

ทางการแพทย์แล้วจะยืนยันเสมอว่า การทำหมันไม่ได้มีผลอะไรต่อสุขภาพ ไม่มีผลต่อความรู้สึกทางเพศแต่อย่างใด

เรียบเรียงโดย : Mamaexpert Editorail Team